ترمز دستی یا همان ترمز پارک، یکی از قطعات مهم و حیاتی در خودرو است که شاید در نگاه اول چندان پرکاربرد به نظر نرسد، اما در شرایط مختلف می تواند نقش نجات بخشی ایفا کند. وظیفه اصلی ترمز دستی این است که خودرو را در حالت توقف ثابت نگه دارد، چه روی سطحی شیب دار باشید و چه در پارکینگ های مسقف. به همین دلیل، هرگونه خرابی ترمز دستی نه تنها می تواند باعث مشکلات فنی شود، بلکه ایمنی راننده و سرنشینان را نیز به خطر می اندازد.
از سوی دیگر، ترمز دستی در بسیاری از مواقع به عنوان سیستم کمکی عمل می کند. برای مثال، در زمان بروز نقص در سیستم ترمز اصلی، راننده می تواند با استفاده از ترمز دستی خودرو را کنترل کند. همین اهمیت باعث می شود که شناخت علائم خرابی ترمز دستی و بررسی منظم آن از ضروریات نگهداری خودرو به شمار آید. در این مقاله به طور مفصل به تعریف ترمز دستی، علت و نشانه های خرابی ترمز دستی می پردازیم.
ترمز دستی سیستمی مکانیکی (و در برخی خودروهای مدرن الکترونیکی) است که وظیفه اصلی آن ثابت نگه داشتن خودرو در حالت توقف است. برخلاف ترمزهای پایی که با فشار هیدرولیک کار می کنند، ترمز دستی عمدتاً از طریق کابل یا موتور برقی عمل می کند. این سیستم به چرخ های عقب نیرو وارد می کند تا مانع حرکت خودرو شود.
ترمز دستی نقش بسیار مهمی در خودرو ایفا می کند. مهم ترین و اصلی ترین کاربردهای آن در اتومبیل، عبارتند از:
با توجه به این وظایف، خرابی ترمز دستی می تواند مشکلات زیادی ایجاد کند. از لغزش خودرو در سراشیبی گرفته تا افزایش خطر تصادف در شرایط اضطراری. به همین دلیل، آگاهی از علت های خرابی و رسیدگی به موقع به آن اهمیت ویژه ای دارد.
محصولات ما: لنت ترمز عقب سراتو
خرابی ترمز دستی معمولاً به مرور زمان و بر اثر عوامل مختلفی بروز می کند. برخی از این مشکلات ناشی از فرسودگی طبیعی قطعات هستند و برخی دیگر به دلیل نگهداری نادرست یا شرایط محیطی به وجود می آیند. در ادامه مهم ترین علت های خرابی ترمز دستی را بررسی می کنیم.
یکی از شایع ترین مشکلات خرابی ترمز دستی، کشیدگی کابل آن است. کابل ترمز دستی وظیفه انتقال نیرو از دسته یا دکمه به مکانیزم ترمز را دارد. با استفاده مداوم و گذر زمان، این کابل به مرور کش می آید و توانایی خود را برای انتقال نیرو از دست می دهد.
وقتی کابل کشیده شود، حتی اگر راننده دسته ترمز دستی را تا انتها بالا بکشد، ترمزها به طور کامل درگیر نمی شوند. این موضوع باعث می شود خودرو در سراشیبی حرکت کند یا ترمز دستی کارایی لازم را نداشته باشد. در چنین شرایطی، کابل باید تنظیم یا در صورت فرسودگی تعویض شود.
ترمز دستی برای ثابت نگه داشتن خودرو از همان لنت ها و دیسک هایی استفاده می کند که در سیستم ترمز پایی وجود دارند. با گذشت زمان، لنت ها دچار ساییدگی می شوند و کارایی خود را از دست می دهند. وقتی لنت ها بیش از حد نازک شوند، ترمز دستی نمی تواند چرخ ها را به خوبی قفل کند.
گاهی اوقات هم مشکل به دلیل دیسک یا کاسه ترمز فرسوده است. دیسک های خط دار یا کاسه های ترک خورده باعث می شوند لنت ها نتوانند به درستی با سطح آن ها تماس پیدا کنند و در نتیجه ترمز دستی بی اثر می شود.
محصولات ما: لنت ترمز جلو سراتو
مکانیزم آزاد کننده، همان بخشی است که با فشردن دکمه یا پایین کشیدن دسته ترمز دستی، کابل را آزاد می کند. اگر این مکانیزم دچار مشکل شود، ممکن است ترمز دستی گیر کند یا برعکس، به طور کامل درگیر نشود.
خرابی فنرها، شکستگی دکمه یا سایش در قطعات داخلی می تواند دلیل این مشکل باشد. رانندگان معمولاً متوجه این نقص می شوند زمانی که ترمز دستی به سختی آزاد یا بسته می شود یا دسته ترمز دستی در جای خود گیر می کند.
یکی دیگر از علت های مهم خرابی ترمز دستی، آلودگی و زنگ زدگی اجزای آن است. کابل ترمز دستی معمولاً در معرض رطوبت و گرد و غبار قرار دارد، به ویژه در مناطقی با آب وهوای مرطوب یا جاده های خاکی.
زنگ زدگی باعث می شود حرکت کابل در غلاف سخت شود و راننده برای کشیدن ترمز دستی نیروی بیشتری نیاز داشته باشد. در برخی موارد، کابل به طور کامل قفل می کند و عملاً ترمز دستی بی استفاده می شود. تمیزکاری و روان کاری منظم کابل می تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند.
ترمز دستی برای عملکرد صحیح نیاز به تنظیم دقیق دارد. اگر کابل ها بیش از حد شل یا سفت باشند، کارایی ترمز دستی کاهش پیدا می کند. ریگلاژ نادرست می تواند هنگام تعمیرات یا تعویض لنت ها ایجاد شود.
در صورت شل بودن تنظیم، ترمز دستی حتی با کشیدن کامل دسته، به اندازه کافی چرخ ها را قفل نمی کند. برعکس، اگر بیش از حد سفت باشد، لنت ها دائماً در تماس با دیسک یا کاسه باقی می مانند و این امر منجر به فرسودگی سریع تر قطعات و حتی داغ شدن ترمزها خواهد شد.
خرابی ترمز دستی همیشه ناگهانی اتفاق نمی افتد، بلکه معمولاً با علائم هشداردهنده همراه است که در صورت توجه راننده می تواند به موقع برطرف شود. این نشانه ها هم در هنگام استفاده از ترمز دستی و هم در وضعیت توقف خودرو قابل تشخیص هستند.
یکی از اولین نشانه ها، بالا آمدن غیرعادی دسته ترمز دستی است. همان طور که پیش تر اشاره شد، ترمز دستی سالم باید در محدوده ۵ تا ۷ دنده درگیر شود. اگر دسته بیش از این بالا بیاید و همچنان خودرو ثابت نشود، نشانه ای از کشیدگی کابل یا تنظیم نامناسب است.
نشانه دیگر، حرکت خودرو در سراشیبی با وجود کشیدن ترمز دستی است. این حالت بیشتر زمانی رخ می دهد که لنت ها فرسوده شده یا کابل به درستی عمل نمی کند. در چنین وضعیتی، خودرو حتی در سطح صاف هم ممکن است به آرامی حرکت کند.
صدای غیر عادی هنگام فعال کردن ترمز دستی نیز علامت دیگری است. صدای سایش یا تق تق می تواند ناشی از خرابی مکانیزم داخلی یا فرسودگی لنت ها باشد. همچنین اگر دسته یا دکمه ترمز دستی به سختی حرکت کند یا گیر کند، احتمالاً زنگ زدگی یا آلودگی در کابل و اتصالات وجود دارد.
از دیگر نشانه ها می توان به چراغ هشدار ترمز دستی روی داشبورد اشاره کرد که گاهی روشن باقی می ماند حتی زمانی که دسته ترمز دستی پایین آمده است. این مشکل می تواند ناشی از خرابی سنسور یا نقص در سیستم کابل کشی باشد.
رانندگی با ترمز دستی خراب نه تنها عملکرد خودرو را تحت تأثیر قرار می دهد، بلکه می تواند عواقب خطرناکی برای ایمنی راننده و سرنشینان داشته باشد.
اولین و مهم ترین خطر، حرکت ناخواسته خودرو در حالت توقف است. تصور کنید خودرویی در سراشیبی پارک شده و ترمز دستی به درستی عمل نمی کند؛ در چنین شرایطی کوچک ترین فشار یا تکان می تواند خودرو را به حرکت درآورد و حوادث جبران ناپذیری رقم بزند.
خطر دوم، کاهش ایمنی در شرایط اضطراری است. اگر ترمز اصلی دچار مشکل شود، راننده معمولاً به ترمز دستی به عنوان جایگزین اتکا می کند. اما وقتی این سیستم هم خراب باشد، کنترل خودرو بسیار دشوار می شود و احتمال بروز تصادف بالا می رود.
از دیگر خطرات می توان به آسیب به سایر اجزای ترمز و سیستم انتقال نیرو اشاره کرد. به عنوان مثال، اگر کابل ترمز دستی بیش از حد سفت باشد، ممکن است لنت ها به طور دائم در تماس با دیسک یا کاسه قرار گیرند. این موضوع نه تنها باعث فرسودگی سریع تر لنت ها می شود بلکه می تواند موجب داغ شدن ترمزها و کاهش عملکرد آن ها شود.
به طور کلی، بی توجهی به خرابی ترمز دستی مساوی است با افزایش خطرات جانی و مالی. بنابراین رسیدگی سریع و سرویس دوره ای این بخش از خودرو اهمیت زیادی دارد.
برای افزایش طول عمر ترمز دستی و جلوگیری از بروز مشکلات جدی، رعایت برخی نکات نگهداری ضروری است.
ترمز دستی، قطعه ای ساده اما حیاتی در خودرو است که وظیفه حفظ ثبات خودرو در حالت توقف و افزایش ایمنی در شرایط اضطراری را بر عهده دارد. خرابی ترمز دستی می تواند به علت کشیدگی کابل، فرسودگی لنت ها، نقص در مکانیزم آزادکننده یا زنگ زدگی اجزا رخ دهد.
نشانه هایی مانند بالا آمدن غیرعادی دسته، حرکت خودرو در سراشیبی یا صدای غیرعادی هنگام استفاده از ترمز دستی از جمله علائم هشداردهنده هستند. رانندگی با ترمز دستی خراب خطرات زیادی از جمله حرکت ناخواسته خودرو و کاهش توان ترمزگیری دارد. رعایت نکات نگهداری مانند بررسی منظم، روان کاری و ریگلاژ به موقع می تواند عمر مفید این سیستم را افزایش دهد.
